نظریّات ادبی دکتر غلامحسین یوسفی دربارة صورت و معنی شعر

دکتر غلامحسین یوسفی یکی از استادان مسلّم زبان و ادبیّات فارسی و در زمینة علوم و نظریّه‏های ادبی، صاحب‏نظر بود و نقد و نظرهای ارزشمندی در ارزیابی شعر فارسی، از خود به­جا گذاشت. به اعتقاد او آثار ادبی و خصوصاً اشعار ماندگار فارسی، در عین حال که از ماهیّت ادبی و شروط هنری برخوردارند، رسالت‏های اجتماعی بر عهده دارند. او در نقد عملیِ تعدادی از اشعار ماندگار فارسی، نشان داده است که هر شعری که ماهیّت هنری دارد، باید معنی و صورتی داشته باشد. صورتِ بی‏معنی و معنیِ بی‏صورت نمی‏تواند مؤثّر و ماندگار باشد، در نتیجه از هدف اجتماعی خود باز می‏ماند. هرچند صورت و معنی جدا از هم قابل تحقّق نیستند، در هماهنگی برای آفرینش اثر ادبی، معنی به اندازة صورت اصالت دارد و در عین حال یکی از شروط ماندگاری هنر این است که صورت تناسب لازم و کافی را با معنی داشته باشد. در این نوشته دیدگاه‏های او را در مورد اهمّیّت و اصالت صورت و معنی، تناسب میان آن دو، آثار هماهنگی صورت و معنیِ متناسب و رسالت­های آثار هنری بررسی کرده‏ایم. نتیجه این است که معنیِ بی‏صورت هنر محسوب نمی‏شود و صورت بی‏معنی ماندگار و مؤثّر نیست و اثر هنری که مؤثّر نباشد، نمی‏تواند نتیجة اجتماعی داشته باشد و عملاً از شروط شهرت و ماندگاری عاطل می‌شود.